Konsorcjum eksportowe a polskie prawo

Brak precyzyjnych regulacji prawnych zniechęca do tworzenia konsorcjów

Konsorcjum stanowi pewien model współpracy między przedsiębiorstwami. Najbardziej popularne w Europie jest stanowienie konsorcjów w bankowości i budownictwie. Występują również konsorcja eksportowe. Jednak ta forma współpracy eksporterów nie jest w Polsce zbyt popularna. W przeciwieństwie do takich krajów jak Włochy czy Hiszpania. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Do najistotniejszych należą:

• konieczność wypracowania kompromisu i pogodzenia interesów poszczególnych członków przyszłego konsorcjum;
• brak jasnych i precyzyjnych regulacji prawnych w kwestiach związanych z prowadzeniem konsorcjum.

Powyżej wymieniono jedynie najważniejsze problemy związane z tworzeniem konsorcjów i kooperacją przedsiębiorców.

W dzisiejszym artykule chcemy zwrócić uwagę właśnie na te trudności z funkcjonowaniem konsorcjów w polskich realiach, związanych z brakiem odpowiednich przepisów prawa. Będzie to analiza ukazująca konsorcjum eksportowe w praktyce, czyli w mechanizmach codziennej przedsiębiorczości (np. w sprawach podatkowych).

Status prawny

Obecnie w polskim prawodawstwie kwestia związana z konsorcjami nie jest uregulowana. W żadnej ustawie pojęcie to nie zostało zinterpretowane i wyjaśnione. Ponadto termin konsorcjum nie figuruje ani w kodeksie cywilnym, ani w ustawach zajmujących się kwestiami podatkowymi. Wyjątek stanowi Prawo Bankowe, które w jednym z artykułów (a konkretnie w artykule 73) odnosi się do pojęcia konsorcjum bankowego.

Brak prawnej interpretacji skłania do oparcia się na wskazaniach nauki prawa w odpowiedzi na pytanie, co należy rozumieć pod pojęciem konsorcjum. W tym odniesieniu konsorcjum jest postrzegane przez niektórych jako spółka prawa cywilnego, jednak z kilkoma znaczącymi różnicami. Wśród tych najbardziej znaczących należy wymienić:

• inny stopień partycypowania w zyskach i stratach konsorcjum przez jego członków;
• brak solidarnej odpowiedzialności za należące do konsorcjum zobowiązania.

W nie każdym rozpatrywanym przypadku można przyrównać konsorcjum do spółki cywilnej. Wszystko zależy od treści umowy konsorcjalnej, która będzie wypracowana dzięki porozumieniu firm tworzących konsorcjum. Spośród umów konsorcjalnych znamiona spółki cywilnej wyczerpują te, które mają cechy określone w artykule 860 kodeksu cywilnego. Istotny jest wniosek, że konsorcjum nie jest dosłownie spółką cywilną.

Jeszcze jedna ważna w kontekście prawa związanego z zamówieniami publicznymi kwestia jest taka, że spółka ubiegająca się o zamówienie jest traktowana jak konsorcjum i musi ustanowić pełnomocnika.

Fakturowanie

Mogą wystąpić także problemy w zakresie fakturowania usług wykonanych bądź też towarów wytworzonych przez konsorcjum. Tutaj w praktyce mają obecnie zastosowanie dwa modele. Pierwszy z nich przewiduje sytuację, że fakturę wystawia konsorcjum. Natomiast w drugim wypadku fakturę wystawia każdy z podmiotów należących do konsorcjum. W tej pierwszej sytuacji faktury może wystawiać jeden z podmiotów zrzeszonych w konsorcjum, będący jego liderem. Posiada on ten status na podstawie porozumienia zawartego w umowie konsorcjalnej.

Wybór odpowiedniego modelu jest uwarunkowany w pierwszym rzędzie brzmieniem zawartej umowy konsorcjalnej. Jej treść musi regulować kwestie w kontekście przepisów rachunkowości i podatkowych. Jeżeli byłoby one tworzone jedynie przez osoby fizyczne, to w sytuacji gdy przychód netto za poprzedni rok obrotowy przekroczyłby równowartość w PLN 800 000 euro, konsorcjum podlegałoby przepisom ustawy. Jeżeli konsorcjum eksportowe nie ma cech spółki cywilnej, natomiast ma charakter jednostki organizacyjnej, to również podlega przepisom ustawy o rachunkowości.

Rachunkowość

Jeżeli umowa konsorcjalna nadaje konsorcjum cechy spółki cywilnej, to wówczas mają zastosowanie przepisy ustawy o rachunkowości zgodnie z artykułem 2 ust. 1 punkt 1 lub 2.

Podatki

1. Podatek VAT

Podatki dotyczące konsorcjum

Aktualnie zgodnie z artykułem 15. ust. 1 ustawy o podatku do towarów i usług z dnia 11.03.2014 obowiązkowi podatku VAT podlegają:

• osoby prawne;
• jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej (np. spółka cywilna);
• osoby fizyczne, które samodzielnie wykonują działalność gospodarczą w sposób ujęty w ust. 2 tego przepisu.

Jeżeli zatem na podstawie umowy konsorcjalnej można mówić o przypadku spółki cywilnej, to wówczas konsorcjum jest płatnikiem podatku VAT.

W innym wypadku należy poddać analizie, na ile dane konsorcjum należy uznać za jednostkę organizacyjną, która nie ma osobowości i samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą.

Natomiast konsekwencją uznania konsorcjum eksportowego za płatnika podatku VAT jest konieczność rejestracji w Urzędzie Skarbowym

2. Podatek od dochodu

W przypadku podatku dochodowego sprawa nie jest aż tak skomplikowana. Można się tutaj odwoływać do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. We wszystkich wypadkach (z jednym wyjątkiem) to członkowie konsorcjum muszą płacić podatek dochodowy. Wyjątkiem jest sytuacja nadania konsorcjum charakteru spółki kapitałowej, która ma osobowość prawną. Wówczas płatnikiem podatku dochodowego jest konsorcjum.

Konsorcjum eksportowe w praktyce

Brak bardziej precyzyjnych regulacji w zakresie funkcjonowania konsorcjum pod względem prawnym nie zachęca do jego zakładania. Jednak sporządzenie odpowiednio przygotowanej umowy konsorcjalnej może pozwolić na ominięcie tych trudności i czerpanie korzyści płynących z bycia członkiem konsorcjum eksportowego.